Γ. Κοντογιώργης, Πώς το εγχείρημα μιας ιστορίας του ελληνικού κόσμου αποκαλύπτει το αδιέξοδο της νεοτερικής επιστήμης

Για το νέο βιβλίο, «Ιστορία του Ελληνικού κόσμου», εκδόσεις Αρμός, Αθήνα, 2025

Περίληψη

Το εγχείρημα μιας ιστορίας του ελληνικού κόσμου με αφετηρία το κράτος-έθνος είναι ανέφικτο, καθώς αποκαλύπτει τα αδιέξοδα της νεοτερικής επιστήμης. Η εθνοκρατική προσέγγιση προσιδιάζει στις κοινωνίες όπου η γένεση του έθνους συνυφαίνεται με εκείνη του κράτους, όπως στη Γαλλία, αλλά όχι στην Ελλάδα.
Από τις απαρχές του, ο Ελληνισμός δεν στεγάζεται σε ενιαίο κράτος, αλλά συγκροτεί ένα πλήρες ανθρωποκεντρικό κοσμοσύστημα με εσωτερική συνοχή, αυτάρκεια και εξελικτική λογική. Η κοσμοσυστημική συγκρότηση των Ελλήνων βασίζεται στην επιλογή της πόλης ως θεμελιακής κοινωνίας, σε αρμονία με την εποχή της φυσικής επικοινωνίας και της ελευθερίας των κοινωνιών.
Το πολιτικό πρόταγμα του Ελληνισμού επικεντρώνεται στη θεμελιακή κοινωνία της πόλης. Ακόμη και στη φάση της οικουμένης, η πόλη αποτελούσε ουσιώδη παράμετρο της εθνικής ελευθερίας. Η προάσπιση της ελευθερίας αντιμετωπιζόταν μέσω της συνέργειας των πόλεων ή της υψηλής επιστασίας της μητρόπολης.
Η υπέρβαση της κρατοκεντρικής φάσης και η εγκαθίδρυση του οικουμενικού κράτους της κοσμόπολης δεν κατάργησε το θεμέλιο της πόλης, αλλά δημιούργησε έναν πρότυπο κοσμοπολιτειακό δυισμό. Το οικουμενικό κοσμοπολιτειακό κράτος θα ανατραπεί με τις αλώσεις του 1204 και 1453, αλλά το σύστημα των πόλεων διατηρήθηκε, επιτρέποντας στον ελληνικό κόσμο να παραμείνει ανθρωποκεντρικός μέχρι τις παρυφές του 20ού αιώνα.
Η εθνοκρατική οπτική της ιστορίας αγνοεί αυτήν την πραγματικότητα. Ορίζει το έθνος ως τεχνητή κατασκευή και επινόηση του κράτους, συνδέοντάς το με το πολιτικό σύστημα που διαδέχθηκε την απολυταρχία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η νεότερη “επιστήμη” συνάγει ότι το ελληνικό έθνος γεννήθηκε μόλις τον 19ο αιώνα, ως συνάγωγο της δυτικής εθνογένεσης.
Η κρατοκεντρική δυναμική που εμφιλοχώρησε στο εσωτερικό του ελληνικού κοσμοσυστήματος επέβαλε το δίλημμα ελευθερία ή ηγεμονία μεταξύ των πόλεων, ενώ το έθνος, δυνάμει της πολεοτικής πολυσημίας του, αντέτεινε τη διαρκή προτεραιότητα της ελευθερίας.
Η ελληνική επανάσταση του 1821 αποτελεί το τελευταίο εγχείρημα για την αναβίωση του ελληνικού δρόμου προς τη νεοτερικότητα, με πρόταγμα το κράτος της κοσμόπολης. Η ολοκληρωτική επικράτηση του δυτικού δρόμου και η εχθρότητα που εκδηλώθηκε έναντι του κοσμοπολιτειακού και δημοκρατικού προτάγματος της επανάστασης αποκαλύπτουν ότι το τίμημα για τη μετάβαση στη νεοτερικότητα υπήρξε η απόρριψη του ανθρωποκεντρικού κεκτημένου του Ελληνισμού.

Πλήρες Άρθρο

- Διατηρείται το δικαίωμα αναδημοσιεύσης του παρόντος άρθρου σε οποιοδήποτε μέσο, με απαραίτητη προϋπόθεση να αναγράφεται η παρούσα ιστοσελίδα και ο συγγραφέας ως πηγή. -