Η εισαγωγή σε γραπτό λόγο, από το βίντεο της παρουσίασης του Γ’ τόμου του Καθηγητή “Το ελληνικό κοσμοσύστημα” που καλύπτει τη βυζαντινή περίοδο της οικουμενικής κοσμόπολης (μεταδόθηκε live από τη σελίδα της ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΚΟΣΜΟΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΑΣ στο Facebook στις 21/9/2020).

Η απομαγνητοφώνηση έγινε από την Ελένη Ξένου

Ακολουθεί το κείμενο:

Η Ακαδημία Κοσμοσυστημικής Γνωσιολογίας είναι ένας θεσμός που δημιουργήθηκε από μία ομάδα φίλων-πολιτών, η οποία θεωρεί ότι η Κοσμοσυστημική Γνωσιολογία την οποία διακονώ, παρέχει επαρκείς εγγυήσεις επιστημονικότητας, πράγμα που σημαίνει ότι διευκρινίζει και το παρελθόν και το μέλλον. Η Κοσμοσυστημική Γνωσιολογία είναι η θεμέλια βάση επομένως της Ακαδημίας και, στη βάση αυτή (ήδη στον μικρό χρόνο που έχει δημιουργηθεί) έχει αναπτύξει μία σημαντική δραστηριότητα την οποία μπορείτε να την δείτε με σεμινάρια και διάφορες άλλες δημοσιεύσεις ή στην ιστοσελίδα που φέρει αυτόν τον τίτλο (Ακαδημία Κοσμοσυστημικής Γνωσιολογίας) αλλά και στις σελίδες του Facebook.

Τι είναι και τι διδάσκει η Κοσμοσυστημική Γνωσιολογία; Γιατί πρέπει να ασχοληθούμε μαζί της; Έχουν ήδη εκδοθεί τρεις τόμοι και, εντός του επομένου μηνός θα εκδοθεί ο τέταρτος και στη συνέχεια ένας πέμπτος -ελπίζω πριν από τα Χριστούγεννα.
Η Κοσμοσυστημική Γνωσιολογία είναι ένα εγχείρημα που επιχειρεί να αφαιρέσει από αυτό που λέγεται σήμερα “επιστήμη”, το ιδεολογικό της φορτίο. Αυτό που σήμερα αποκαλείται “επιστήμη” περιέχει πολύ λίγη γνώση και πολύ μεγάλο φορτίο ιδεολογίας. Τι σημαίνει “ιδεολογίας”: Σημαίνει, προσλήψεων της πραγματικότητας που γίνονται μέσα από τον “παραμορφωτικό” καθρέφτη της οπτικής υπό την οποίαν το βλέπει ο ένα ή ο άλλος παράγοντας της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής, της πολιτισμικής ζωής. Δεν περιέχει δηλαδή αλήθειες (αυτό που συγκροτεί την έννοια της επιστήμης). Πολλοί θα μας πουν ότι αυτό δεν είναι εφικτό, διότι, ο άνθρωπος είναι δημιουργός της Ιστορίας και επομένως δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει μέσα σε ένα περιβάλλον συντεταγμένο, με νόμους. Αυτό όμως, είναι ένα εγχείρημα και ένας ισχυρισμός ο οποίος κατατείνει στο να μεταβάλλει την εξ υποκειμένου αδυναμία του ανθρώπου (δηλαδή της επιστήμης στην εποχή για την οποία μιλάμε) σε εξ αντικειμένου. Δηλαδή την αδυναμία μας την εμφανίζουμε ότι είναι ένα αντικειμενικό γεγονός. Δεν είναι όμως έτσι. Απλός, δεν έχουμε συλλάβει τα στοιχεία εκείνα που συγκροτούν την έννοια της γνώσης σε ό,τι αφορά στο κοινωνικό παράδειγμα, στον άνθρωπο και στην ιστορία του. Γι’ αυτό και βλέπουμε ότι, η σημερινή πρόσληψη και του παρόντος και του παρελθόντος αλλά και του μέλλοντος είναι στατική. Δηλαδή, ως προς το παρελθόν αυτό που κάνει η νεότερη “επιστήμη” είναι να προβάλλει τον εαυτό της στο παρελθόν και να ερμηνεύει το παρελθόν με βάση την εικόνα που έχει για τον εαυτόν της η οποία είναι και αυτή παραμορφωτική διότι, αντί να την υποβάλλει σε κρίση/σε δοκιμασία την μεταβάλει σε πρότυπο αναφοράς, δηλαδή, όταν ανάγει κανείς κάτι σε πρότυπο αναφοράς σημαίνει ότι δεν υπόκειται σε σύγκριση με οτιδήποτε άλλο στο παρελθόν, αλλά συγχρόνως δεν υποβάλλεται και στο στοιχείο της εξέλιξης. Με άλλα λόγια, μας λένε ότι, ξαφνικά γεννηθήκαμε και γεννηθήκαμε στο στάδιο της ωριμότητας (και μάλλον στο τελικό στάδιο) και, ότι δεν υπάρχει μέλλον, δεν υπάρχει αύριο, αλλά και ότι το αύριο θα είναι σαν το σήμερα. Αυτό, έχει τεράστια σημασία! Έχει τεράστια σημασία διότι, αυτό που μας διδάσκει είναι ότι “πρέπει να καθίσουμε στ’ αυγά μας”. Ότι δεν πρέπει να αμφισβητήσουμε τις αξίες μας, δεν πρέπει να αμφισβητήσουμε το σύστημά μας (αυτό που ζούμε) και ότι πρέπει μόνο να κινηθούμε σε επίπεδο συσχετισμών. Δηλαδή, ποιος θα νικήσει τον άλλον μέσα από τη λεγόμενη ταξική ή οποιαδήποτε άλλη πάλη, άρα εξωθεσμικά (στους δρόμους και λοιπά). Και το ερώτημα είναι: Είναι όντως έτσι; Όντως η Ιστορία είναι η ροή των γεγονότων και μάλιστα με βάση αυτών που ηγεμονεύει ή μήπως είναι κάτι άλλο; Γιατί έχουμε στην Ασία άλλες μορφές καθεστώτων, άλλες μορφές κοινωνιών από ότι έχουμε στην υπόλοιπη Ευρώπη σε σχέση με τον ελληνικό κόσμο; Τι συνέβη;

Η Κοσμοσυστημική Γνωσιολογία λοιπόν, συγκροτεί και διδάσκει επομένως μία άλλη εξολοκλήρου επιστήμη. Δηλαδή, έχει τη φιλοδοξία να ανασυγκροτήσει τον κόσμο κατά τέτοιον τρόπο (να τον κατανοήσει επομένως) ώστε, να μπορέσει να γίνει αντιληπτός στη ροή του, συγχρόνως να εξηγηθεί το “γιατί” της α ή της β εξέλιξης, αλλά και να διδάξει το μέλλον. Δηλαδή το “πού” πηγαίνουμε. Τι σημαίνει λοιπόν; Ότι, αυτό που σήμερα δεν έχει η “επιστήμη” (και γι’ αυτό τη βάζουμε σε εισαγωγικά), το περιέχει η Κοσμοσυστημική Γνωσιολογία. Περιέχει τις έννοιες. Οι έννοιες, οι λέξεις, έχουν περιεχόμενο. Δεν είναι τυχαίες. Όταν μιλάμε για ελευθερία, δεν είναι τυχαίο. Μιλάμε για ελευθερία διότι έχουμε ένα αξιακό και μετά ένα θεσμικό μέρος στη ζωή των ανθρώπων, που το προσδιορίζουμε με βάση αυτήν την έννοια και ερχόμαστε να το απορρίψουμε ή να το υιοθετήσουμε ανάλογα με τις περιστάσεις. Περεταίρω, υπάρχει η τυπολογία των εννοιών. Υπάρχουν πάρα πολλές έννοιες (παράδειγμα, ποια είναι συγγενής με την άλλη, ποια συμπίπτει στον ίδιο ιστορικό χρόνο και ποια διαφοροποιείται και τη συναντάμε σε άλλον ιστορικό χρόνο). Άρα λοιπόν, ας πούμε την ελευθερία, θα τη δούμε διαφορετικά σε σχέση με την ισότητα ή τη δικαιοσύνη, εάν την αντιμετωπίσουμε στο βρεφικό στάδιο της ανθρώπινης κατάστασης ή στο ώριμο στάδιο της ανθρώπινης κατάστασης. Είναι αυτοτελής παράμετρος η ισότητα σε σχέση με την ελευθερία ή μήπως η ισότητα είναι μία υπόθεση η οποία ως προς το περιεχόμενό της παρακολουθεί τις περιπέτειες άρα το ανάπτυγμα της ελευθερίας; Και μια σειρά από τέτοια ζητήματα που ανάγονται στην τυπολογία των εννοιών και επομένως των καταστάσεων, των θεσμών, που έρχονται να πραγματοποιήσουν αυτές τις αξίες που εμπεριέχουν οι έννοιες.

Άρα, πρέπει να μιλήσουμε και για την βιολογία του κοινωνικού φαινομένου. Η βιολογία, δεν είναι φυλετική βιολογία. Είναι η βιολογία της κοινωνικής εξέλιξης. Από έρχεται δηλαδή μία κοινωνία και πού πηγαίνει (μια ολόκληρη εποχή). Και βεβαίως, επειδή δεν είναι όλες οι εποχές ίδιες -ακόμα και στον ίδιο χώρο τον οποίο μελετάμε- πρέπει να έχουμε και έναν τρόπο, δηλαδή μία μέθοδο, που σε μη όμοιες αλλά ανάλογες καταστάσεις θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε τις παραλληλίες. Άρα, τι πεδίο εφαρμογής αυτού που συναντάμε παραδείγματος χάρη στην πόλη-κράτος, μπορούμε να το δούμε να εφαρμόζεται σήμερα; Τη δημοκρατία μπορούμε να την εφαρμόσουμε σήμερα ή, όπως λένε οι συγκαιρικοί μας της “επιστήμης”, «η δημοκρατία εμφανίστηκε στην πόλη αλλά σήμερα δεν μπορεί να εφαρμοστεί»; Δηλαδή ότι πρέπει να ξαναγίνουμε πόλεις για να εφαρμόσουμε τη δημοκρατία. Ή μήπως αυτό είναι λάθος και από τη δημοκρατία της πόλης πρέπει να αντλήσουμε μόνο αυτό που συγκροτεί την έννοια της δημοκρατίας (δηλαδή τον σκοπό της, τους θεσμούς της και τον χρόνο της) προκειμένου να δούμε το «γιατί» σήμερα δεν έχουμε δημοκρατία (ή οτιδήποτε άλλο) και, πότε ή πώς μπορεί να γίνει. Είναι ουτοπική ή είναι έξω από τον χρόνο της δικής μας εξέλιξης; Να λοιπόν ένα μεγάλο ερώτημα που καλείται αλλά και απαντά η Κοσμοσυστημική Γνωσιολογία.

Επομένως, θα με ρωτήσετε: “Πώς κατασκευάζεις αυτό το νέο σύστημα γνώσης, τη νέα επιστήμη”; (Απάντηση): Όχι όπως κάνει η φιλοσοφία από επεξεργασίες του νου, αλλά μέσα από το αποδεικτικό παράδειγμα της κοσμοΐστορίας. Με άλλα λόγια, προχωράμε σε ένα άλλου είδους διάβημα προσέγγισης του κόσμου που το αποκαλούμε «κοσμοσυστημικό διάβημα». Δηλαδή, ανασυγκροτούμε την κοσμοΐστορία με όρους κοσμοσυστήματος. Ενός συνόλου δηλαδή κοινωνιών, το οποίο σύνολο κοινωνικών, έχει κοινά χαρακτηριστικά. Πώς θα τα διακρίνουμε αυτά τα κοινά χαρακτηριστικά που έχει ένας αριθμός κοινωνιών και δεν έχει κάποιος άλλος; Υπάρχει ένας ακριβέστατος τρόπος: Επειδή μιλάμε για κοινωνίες (άρα μιλάμε για ανθρώπους και δε μιλάμε για τις κοινωνίες των ζώων), οι κοινωνίες λοιπόν, έχουν το ιδίωμα που έχει ο άνθρωπος ως έλλογο ον. Ποιο είναι αυτό; Η ελευθερία. Έχει ή δεν έχει μία κοινωνία ελευθερία; Οι άνθρωποι είναι δουλοπάροικοι παραδείγματος χάρη ή, είναι απλώς ελεύθεροι; Και όταν μιλάμε για ελευθερία, είναι μία η ελευθερία ή είναι πολλά τα στάδιά της, οι εκδοχές της; Σε ποια παιδεία της ανθρώπινης κατάστασης είμαστε ελεύθεροι; Σήμερα παραδείγματος χάρη, εάν ψάξουμε να δούμε και ορίσουμε την ελευθερία με βάση αυτό που ορίζει η έννοια -την οποία έννοια έχει δημιουργήσει ο ελληνικός κόσμος- θα διαπιστώσουμε ότι ζούμε σε ένα περιοριστικό κλίμα ελευθερίας, που είναι η ατομική μας ελευθερία. Όταν όμως θα ψάξουμε να δούμε στα εγχειρίδια των “μεγάλων” σημερινών στοχαστών εάν έχουμε κοινωνική-οικονομική και πολιτική ελευθερία (εκεί που άνθρωπος δηλαδή κάνει συμβάσεις) η απάντησή τους είναι ότι έχουμε και εκεί ελευθερία. Ωστόσο, αυτό που εννοούν “ελευθερία” στην προσωπική ζωή μέσα στον κοινωνικό ιστό, είναι η αυτονομία. Του να έχω δηλαδή τη δυνατότητα το να αυτοπροσδιορίζομαι και να αποφασίζω για τον εαυτό μου (τι θα κάνω και τι δε θα κάνω). Όταν μιλάμε όμως για την κοινωνικο-οικονομική και πολιτική ελευθερία τότε εκεί, την αντιμετωπίζουμε με αυτό που λέω: με όρους δικαιώματος. Το δικαίωμα όμως, εταιροπροσδιορίζει τον άνθρωπο. Δεν αυτοπροσδιορίζει. Δεν του δίνει το δικαίωμα να είναι ελεύθερος. Παραδείγματος χάρη, δικαίωμα είναι η απεργία. Δικαίωμα είναι να απαγορεύεται στον εργοδότη μου να καταχράται τις θέσεις του πάω στο άτομό μου. Δικαίωμα είναι να διαδηλώνω για να διεκδικήσω πράγματα από την πολιτική εξουσία. Όμως γιατί αυτό είναι εταιροπροσδιοριστικό και δεν είναι ελευθερία; Διότι εάν είχαμε παραδείγματος χάρη πολιτική ελευθερία (άρα, εάν αυτοπροδιοριζόμασταν) δε θα εκχωρούσαμε το πολιτικό σύστημα σε κάποιον ή κάποιους, αλλά θα το κρατούσαμε εμείς. Θα το είχαμε ενδυθεί εμείς και θα είμασταν εμείς ο πρωθυπουργός, οι υπουργοί, η βουλή και πολλά μέρη της δικαιοσύνης, της διοίκησης και λοιπά και όχι κάποιοι άλλοι. Άρα λοιπόν, το δικαίωμα υπάρχει εκεί που δεν είμαστε ελεύθεροι. Δηλαδή στο κοινωνικο-οικονομικό και πολιτικό πεδίο. Να μια, ιδεολογική φόρτιση, αν θέλετε.

Όταν λοιπόν συγκροτούμε το ιστορικό παρελθόν και το παρόν με αυτήν τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των κοινωνιών εν ελευθερία και των κοινωνιών χωρίς ελευθερία, τότε, βρισκόμαστε σε δύο μεγάλες κοσμοσυστημικές παραμέτρους. Είναι: το δεσποτικό κοσμοσύστημα και το ανθρωποκεντρικό κοσμοσύστημα. Η ελευθερία όμως, δεν είναι μία υπόθεση που την καλλιεργούμε στο νου ή στη σκέψη μας έτσι απλά γιατί κάποια στιγμή μας “κατέβηκε”. Είναι μία υπόθεση η οποία δημιουργείται ως σκέψη και ως ανάγκη στον άνθρωπο κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Δεν είναι μεταφυσική έννοια. Άρα, πρέπει για να δούμε γιατί υπάρχει αυτή η ελευθερία και γιατί όχι κάποια άλλη (κάποιο άλλο πεδίο της ελευθερίας), ή έστω γιατί υπάρχει απλά η ελευθερία ή η μη ελευθερία, πρέπει να δούμε τις παραμέτρους που συγκροτούν το γίγνεσθαι του ανθρώπου, που είναι η οικονομία, τι είδους οικονομία, ποιον βαθμό ανάπτυξης αυτής της οικονομίας, η επικοινωνία, οι αξίες, οι εμπειρίες του ανθρώπου και πάρα πολλά άλλα.
Σας δίνω μία εικόνα, που, θέλει να καταδείξει την σημασία της Κοσμοσυστημικής Γνωσιολογίας. (…)

_________________________________________________________________

Το βίντεο από την παρουσίαση μπορείτε να παρακολουθήσετε παρακάτω:

- Διατηρείται το δικαίωμα αναδημοσιεύσης του παρόντος άρθρου σε οποιοδήποτε μέσο, με απαραίτητη προϋπόθεση να αναγράφεται η παρούσα ιστοσελίδα και ο συγγραφέας ως πηγή. -

Κοινοποίηση: