Ερώτηση: Πότε ξεκινήσατε να γράφετε το «12/2008»; Πρόκειται για την άμεση ανταπόκρισή σας στα γεγονότα του περασμένου Δεκεμβρίου;

Η προβληματική που αναπτύσσω στο βιβλίο αυτό έχει βάθος χρόνου. Τα γεγονότα του Δεκεμβρίου δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Η συγκυρία της χρηματοπιστωτικής κρίσης υπήρξε η αφορμή για να σπάσει το «απόστημα» του ελληνικού κράτους. «Απόστημα», που αν και συνόδευε σταθερά το βίο του εξαρχής, απέκτησε ιδιαίτερα εκρηκτική «πυκνότητα» τις τελευταίες δεκαετίες. Πολύ πριν εκδηλωθεί η χρηματοπιστωτική κρίση ήταν φανερό ότι είχε παραχθεί η αιτιολογία της: η ολοκληρωτική ανατροπή της ισορροπίας στη σχέση κοινωνίας- κράτους- αγοράς που οδήγησε στην πολιτική κυριαρχία της τελευταίας και στη δραματική επιδείνωση της θέσης της πρώτης σε όλα τα πεδία. Η ελληνική ιδιαιτερότητα ανέδειξε απλώς τη ρυπαρότητα και την ασχήμια της μέσα από μια προκλητική επίδειξη της ηθικής σήψης των φορέων της.

Ερώτηση: Στον απόηχο των ημερών, πολλοί είπαν ότι «το περίμεναν». Θα ισχυριζόσασταν το ίδιο; Βρισκόσασταν στην Αθήνα εκείνο το διάστημα; Πώς αισθανθήκατε;

1)Έχει ενδιαφέρον να προσεχθεί ότι, εκτός από το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου που αναλύει τα «Δεκεμβριανά» και επιχειρεί την ένταξή τους στο γενικότερο πλαίσιο, τα υπόλοιπα κεφάλαια γράφτηκαν το οκτάμηνο που προηγήθηκε, ενόψει της επερχόμενης διεθνούς κρίσης και της έξαρσης του ελληνικού προβλήματος. Ήδη το 1996 δημοσίευσα δύο κείμενα, όπου συμπύκνωνα στα στοιχεία του διεθνούς όσο και του ελληνικού αδιεξόδου και την κατεύθυνση της εξέλιξης: (α) «Η κομματοκρατία ως πολιτικό σύστημα» και (β) «Πολιτική συμμετοχή ή πολιτική ομηρία. Η πολιτική συμπεριφορά των νέων στο κατώφλι του 21ου αιώνα».

2) Συνέβη τις μέρες των γεγονότων να βρεθώ στο κέντρο της Αθήνας γιατί ξένοι συνάδελφοι, καλεσμένοι μου, είχαν εγκλωβισθεί στο ξενοδοχείο Τιτάνια. Ήταν οφθαλμοφανές το ξεχείλισμα της οργής των νέων. Οργή που, επειδή συνδύαζε την αίσθηση της κρίσης που ερχόταν και της αδιέξοδης προοπτικής, δεν είχε «πρόσωπο». Αν οι νέοι είδαν με συμπάθεια την ιδεολογία και την πράξη της «καταστροφής» είναι γιατί διέκριναν στο λόγο των πολιτικών και των τηλεκρατόρων την αγωνία του κατεστημένου να διατηρήσει ατόφια την ιδιοποίηση του κράτους και, μάλιστα, τη λειτουργία του ως «κράτος κατοχής» επί της ελληνικής κοινωνίας. Η ελληνική διανόηση, με τη σειρά της, αντί να αναδείξει το φαινόμενο, ανέλαβε εργολαβικά να την ενοχοποιήσει την κοινωνία για την ηθική έκπτωση και τη σήψη των συντελεστών του κράτους.

Ερώτηση: Αναφέρεστε στα επεισόδια ως συνάρτηση μιας υπόδουλης στο κράτος ελληνικής κοινωνίας, καθηλωμένης στη λογική της κομματοκρατίας. Ποια διέξοδο θα προτείνατε;

Το αδιέξοδο στο διάβημα των νέων έγκειται στο ότι η απόρριψη συλλήβδην των κομμάτων, των ομάδων διαμεσολάβησης, της διανόησης και των κατεστημένων ιδεολογιών, δεν εξήλθε από την ηθική περίμετρο του διακυβεύματος. Ακριβώς γι’ αυτό, στο βιβλίο μου, επιχειρώ να συγκροτήσω μια πρόταση εξόδου από την κρίση με προοδευτικό πρόσημο. Αν συμφωνήσουμε ότι πυρήνας του προβλήματος είναι η αυστηρή διχοτομία μεταξύ κοινωνίας και πολιτικής και, συνεπώς, ο αποκλεισμός της κοινωνίας από το πολιτικό σύστημα, θα πρέπει αν συμφωνήσουμε επίσης ότι δεν αρκεί η επίκληση της αρετής των κατόχων του ούτε της ηθικής δεοντολογίας. Η κοινωνία δεν μπορεί να ελπίζει σε καλύτερες μέρες ενόσω αποδέχεται να διαμεσολαβείται στην εξουσία από αυτόκλητους σωτήρες που αναδεικνύουν οι μηχανισμοί και διαπλέκονται με λάφυρο το κοινό αγαθό. Η αλλαγή δε θα έρθει από αυτούς που στηρίζουν την πολιτική τους παρουσία στη θεσμική ιδιώτευση της κοινωνίας. Αντί η κοινωνία να διαδηλώνει στους δρόμους για να αναγκάσει τους κυβερνώντες να συνεκτιμήσουν το συμφέρον της, είναι καιρός να αξιώσει την απόδοση σ’αυτήν της ιδιότητας του εντολέα, δηλαδή των αρμοδιοτήτων που αυτή συνεπάγεται. Ιδιότητα που τώρα κατέχει το κράτος. Μόνο με τη μεταβολή της κοινωνίας σε συστατικό θεσμό της πολιτείας θα αποκατασταθεί η τρωθείσα ισορροπία της σχέσης της με το κράτος και την αγορά.

Ερώτηση: Τι περιμένετε από τις επερχόμενες εκλογές;

Η επισήμανση αυτή απαντά και στο ερώτημα τι περιμένω από τις επερχόμενες εκλογές. Απολύτως τίποτε. Η εναλλαγή των κομμάτων στην εξουσία δημιουργεί ψευδείς προσδοκίες. Τα κόμματα στην αντιπολίτευση προσάπτουν στην κυβέρνηση αυτό που θα πράξουν τα ίδια όταν γίνουν κυβέρνηση.
Το κρατούν σύστημα δεν υπόκειται σε αναμόρφωση διότι έχει ξεπερασθεί από τις εξελίξεις. Ένας από τους λόγους που ξεπεράσθηκε είναι γιατί δημιουργήθηκαν ήδη οι συνθήκες για την πολιτική απο-κηδεμονοποίηση της κοινωνίας, δηλαδή για τη μετάβαση σε ένα αντιπροσωπευτικού τύπου σύστημα.

Ερώτηση: Έχετε κυκλοφορήσει περισσότερα από είκοσι έργα, ενώ παράλληλα έχετε μεταφραστεί στη Βρετανία, τη Γαλλία και την Ιαπωνία. Πόσο απαραίτητο είναι για εσάς να εκφράζεστε συγγραφικά;

Είχα πολλές προκλήσεις να πολιτευθώ στο παρελθόν. Το απέφυγα διότι δεν με χωρούσαν οι μηχανισμοί της κομματοκρατίας. Επικεντρώθηκα στην κατανόηση του πολιτικού φαινομένου και, συγκεκριμένα, στην προσπάθεια οικοδόμησης ενός γνωσιολογικού συστήματος που θα εξηγεί τον κόσμο και θα διαγράφει την κατεύθυνση του μέλλοντος. Είμαι αφοσιωμένος στο εγχείρημα αυτό που πρέπει να πω προκαλεί ενδιαφέρον στο εξωτερικό.

Ερώτηση: Μια που αυτό το τεύχος αφορά την έκθεση βιβλίου, πιστεύετε ότι ο κόσμος χρειάζεται περισσότερη λογοτεχνία ή περισσότερα έργα πολιτικού – κοινωνικού προβληματισμού;

Η λογοτεχνία ικανοποιεί σημαντικές περιοχές της ανθρώπινης λειτουργίας και ενδεχομένως προβληματίζει. Όμως δεν δίνει απαντήσεις στα μείζονα ερωτήματα της ζωής και του κόσμου. Από την άλλη, όμως, τα έργα της κοινωνικής επιστήμης πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή, θα έλεγα με επιφύλαξη, διότι πολύ συχνά δεν διακρίνουν μεταξύ ιδεολογίας και γνώσης. Η σύγχρονη ιστοριογραφία και οι εν γένει κοινωνικές επιστήμες επιχειρούν, πολύ συχνά, να δικαιώσουν επιλογές, να νομιμοποιήσουν καταστάσεις, αντί να αναδείξουν την φύση των φαινομένων.
Αγαπώ την ποίηση. Σ’ αυτήν αποτύπωσα τις πρώτες μου σκέψεις. Εκτιμώ ότι η ποίηση συμπυκνώνει συχνά ένα στοχαστικό βάθος που θα το ζηλεύετε και η πλέον ολοκληρωμένη επιστημονική πραγματεία. Ο Κορνάρος, ο Καβάφης, ο Σολωμός, ο Σικελιανός είναι ορισμένοι από τους νεότερους Έλληνες που ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Η φιλοσοφία νομίζω ότι σταμάτησε στον Αριστοτέλη με ελάχιστη μεγάλη αναλαμπή τον Γεμιστό. Η νεότερη φιλοσοφία δεν διαθέτει το πραγματολογικό υπόβαθρο που θα της επέτρεπε να αναδυθεί από το καθεστώς των υποσημειώσεων στο κυρίως κείμενο της γνώσης.

5/4/2009

- Διατηρείται το δικαίωμα αναδημοσιεύσης του παρόντος άρθρου σε οποιοδήποτε μέσο, με απαραίτητη προϋπόθεση να αναγράφεται η παρούσα ιστοσελίδα και ο συγγραφέας ως πηγή. -

Κοινοποίηση: